جریان جهادی به فناوری انقلاب تبدیل شده است/ ضرورت حمایت قانونی از جهادگران
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بسیج، بدون شک یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار در پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی، حضور و همراهی مردم همیشه در صحنه بوده است. بنابراین، یکی از عناصر پیروزی انقلاب و سرمایه اصلی پیشرفت کشور و پشتوانه اصلی نظام اسلامی مردم و به ویژه جوانان هستند. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در بیانیه گام دوم انقلاب به نقش مردم و جوانان در حفظ و تداوم انقلاب اسلامی و افزایش مشارکت مردمی در صحنه‌های گوناگون انقلاب اسلامی اشاره و از این مهم به منزله یکی از دستاوردهای انقلاب یاد کرده‌اند.
یکی از مصادیق مشارکت مردمی در صحنه انقلاب اسلامی، گروه‌های جهادی هستند که زیر نظر سازمان بسیج سازندگی بدون هیچ منت و چشمداشتی وارد عرصه خدمت به مردم محروم ایران اسلامی شده‌اند و با حضور در مناطق محروم کشور، خدمات شایان توجهی را به مستضعفان ارائه داده‌اند. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در جای جای فرمایشات خود ضمن تقدیر و تشکر از جهادگران عرصه‌های مختلف، بر ضرورت توسعه فعالیت جهادی در کشور تأکید کرده‌اند.
درباره نحوه افزایش مشارکت مردمی در صحنه‌های گوناگون به ویژه از طریق توسعه فعالیت‌های جهادی با سردار محمد زهرایی، رئیس سازمان بسیج سازندگی، به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید و می‌بینید.
بسیج سازندگی از بدو تأسیس تاکنون در چه حوزه‌هایی ورود پیدا کرده است؟
بسیج سازندگی در سال ۷۹ به دستور مقام معظم رهبری راه‌اندازی شد. در همان سال جهاد سازندگی در وزارت جهاد کشاورزی ادغام شد. جهاد سازندگی مزایای فراوانی داشت که به دو جنبه مهمتر آن اشاره می‌کنم؛ یکی جنس مأموریت محرومیت‌زدایی آن در روستاها و دیگری وجود نیروهای جهادی بود که بدین واسطه شبکه‌ای مردمی از جهادگران تشکیل شده بود.
با ادغام جهاد سازندگی، ساختار و مأموریت‌های این نهاد انقلابی به بسیاری از وزارتخانه‌های دیگر سپرده شد که امروز به روایتی ۲۶ نهاد و دستگاه اجرایی مشغول انجام وظیفه در روستاها هستند و همین موضوع باعث به وجود آمدن ناهماهنگی فراوانی در ارائه خدمت به مردم محروم می‌شود. اما تفکر جهادی که جهاد را شکل داده بود، (با توجه به شعار تفکر تشکل می‌آورد، اما تشکل تفکر نمی‌آورد)، همچنان پابرجا باقی ماند و مقام معظم رهبری برای اینکه شمع فروزان خدمت‌رسانی خاموش نشود، بسیج سازندگی را راه‌اندازی کردند و فرمودند که سازماندهی و ساماندهی تشکل‌ها و گروه‌های جهادی با بسیج سازندگی و پشتیبانی آن با دولت باشد.
بنابراین، یکی از بال‌های پرواز جهاد سازندگی به نام تفکر و تشکل جهادی از سوی بسیج سازندگی ادامه پیدا کرد. ما نیز سعی کردیم که امانتدار خوبی برای این جریان باشیم؛ بدین معنی که اجازه ندهیم این جریان دستخوش تغییرات و فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی شود و جریان انقلاب و ولایت برای مردم بماند. البته قصد نداریم بیان کنیم که تاکنون خیلی خوب و موفق عمل کرده‌ایم، اما کوشیده‌ایم که این جریان انقلابی باقی بماند. به همین دلیل در حال مراقبت هستیم تا به نحله‌های سیاسی و... پیوند نخورد و با رفت و آمد مدیران و تفکرات گوناگون از بین نرود.
هر فعالیت گروه‌های جهادی، از جمله فعالیت‌های فرهنگی، عمرانی و اقتصادی، نوعی اثر است و مؤثر آن نیز جهادگران و مخاطبان آنها هستند. برای مثال ساخت مسکن محرومان نوعی اثر است، اما پیامد آن انسان‌ها و جهادگرانی هستند که این خدمت را انجام می‌دهند. بسیج سازندگی سازمانی انسان‌محور است و خودسازی و تربیت جهادگران برای ما مهم است. جهادگران ضمن اینکه از سیم خاردار دل خود می‌گذرند و به محرومان خدمت می‌کنند، باید جامعه مخاطب را با خود همراه و نیز زندگی اجتماعی و تأثیر افراد در زیست‌بوم و جغرافیای زندگی خود را نمایان کنند. بنابراین، بسیج سازندگی به دنبال رهبران اجتماعی برای حل نظام مسائل در زیست‌بوم هر منطقه است.
مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی بر توسعه مشارکت‌های مردمی تأکید کردند. نقش گروه‌های جهادی در افزایش این مشارکت‌‌ها چگونه است؟
یکی از مبانی انقلاب، ولایت و رهبری است که به عنوان عمود خیمه انقلاب می‌درخشد و قاعده آن نیز مردم هستند، یعنی خیمه انقلاب با این قاعده و قائمه سر پا می‌ماند. بنابراین، مردم از انقلاب جدانشدنی هستند و این موضوع را به خوبی ثابت کرده‌اند. در طول چهار دهه‌ای که از عمر بابرکت انقلاب اسلامی می‌گذرد و ایران اسلامی با تهاجم فراوان نظامی، فرهنگی و ... مواجه شده است، مردم همیشه به میدان آمده‌اند و انقلاب را نجات و نیز کشور را از پیچ‌های تاریخی عبور داده‌اند.
زمانی در دفاع مقدس پیروز شدیم که مردم حضور یافتند و خطوط دشمن را درنوردیدند، اما چنانچه به صورت عام و توده‌ای به مسئله بنگریم، مردم به موتور محرک و نوعی کارآفرین احتیاج دارند تا بتوانند همگان را هماهنگ کنند و قدرت ریسک بالایی داشته باشند. در حوزه محرومیت‌زدایی و فرهنگی نیز همین‌گونه است و برای اینکه این جنس از انسان‌ها و جهادگران خدوم را در اختیار داشته باشیم، گروه‌های جهادی را مد نظر قرار دادیم. آنها انسان‌هایی دغدغه‌مند، مسئله‌شناس، بصیر، مطالبه‌گر در میدان و بی‌ادعا هستند و با این تفکر به میدان آمده‌اند و مردم را دور یکدیگر جمع می‌کنند.
به همین دلیل، نقشه راهی را برای جریان جهادی تهیه کرده‌ایم. این جریان از ابتدای انقلاب وجود داشت و با عناوین اردوهای جهادی و حرکت‌های جهادی در اقصی نقاط مشغول خدمت بود. سپس به جریانی جهادی تبدیل شد؛ یعنی مانند کشتی قدرتمندی عمل کرد که موج آن در اقیانوس کشتی‌ها را به دنبال خود می‌کشاند. جریان جهادی امروز همانند مراسم اربعین حسینی، جریان راهیان نور و... به فناوری انقلاب تبدیل شده است و هیچ فردی در جهان نمی‌تواند داشتن چنین جریانی را ادعا کند.
حال قصد داریم آن را با برنامه‌ریزی در دو بازه پنج ساله به جبهه‌سازی تبدیل کنیم، یعنی فناوری و مدل زندگی جهادگرانی را که بی‌ادعا برای اعتلای نظام مقدس جمهوری اسلامی تلاش می‌کنند به فراتر از مرزهای جغرافیایی کشور ببریم و نام آن را نیز «جبهه‌سازی خدمت‌رسان جهادی» نهاده‌ایم. مابه‌ازای این جریان جبهه مقاومت است که موفقیت فراوانی را در محور و جبهه مقاومت به دست آورد. بنابراین، این اتفاق در خدمت‌رسانی نیز باید رخ دهد؛ یعنی جهادگران نباید خود را محصور و محدود به جغرافیای خاصی کنند و هر جا مظلوم و محرومی را مشاهده کردند، به محرومیت‌زدایی بپردازند.
به همین دلیل اخیراً برنامه‌ها به صورت ساختاری آغاز شده است تا جهادگران بدون مرز بدانند که چگونه در نقاط مختلف رفتار کنند. با ارتباطی که با نهادهای مربوطه برقرار شد، هماهنگی‌های خوبی انجام شده است تا بتوانیم مدل رفتاری جهادگران بدون مرز را اجرا کنیم و نیروهای جهادی بتوانند طبق فرهنگ و زیست‌بوم هر منطقه، به تولید و آموزش جهادگران بپردازند. باید به نقطه‌ای برسیم که همان‌گونه که جبهه مقاومت سیدالشهدای خود را تقدیم اسلام کردیم، جبهه خدمت‌رسانی هم در این راه گام بردارد. تاکنون ۵۲ نفر از جهادگران جان خود را تقدیم انقلاب کرده‌اند.
سرنوشت طرح اصلاح قانون بسیج سازندگی و حمایت از گروه‌های جهادی به کجا رسید؟
چنانچه تاریخ ۲۱ ساله بسیج سازندگی بررسی شود، مشاهده می‌کنیم که مقام معظم رهبری همواره بهترین واژه‌ها را برای تقدیر و تشکر از جهادگران بیان کرده‌اند. متأسفانه در قانون و دستورالعمل‌های حمایتی موردی شبیه فرمایشات رهبری برای جهادی‌ها وجود ندارد. برای مثال امروز برای مؤسسات فرهنگی، نهادهای دانش‌بنیان و... قانون‌های حمایتی فراوانی وجود دارد، اما برای گروه‌های جهادی که تفاوت آشکاری با بقیه در ارائه خدمت‌رسانی بی‌مزد و منت دارند، هیچ بسته حمایتی‌ای در نظر گرفته نشده است.
قانون بسیج سازندگی سال ۸۶ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و درباره وظایف آن نیز در ماده پنج این قانون آمده است که ساماندهی گروه‌های جهادی و نیروهای داوطلب با بسیج سازندگی است. البته برای اینکه بحث انحصارطلبی بسیج از سوی برخی مطرح نشود، بسیج سازندگی خیلی به این حوزه ورود نکرد.
بنابراین، قانون بسیج سازندگی از گذشته وجود داشت و طرحی که امروز در مجلس پیگیری می‌شود، طرح قانون اصلاح بسیج سازندگی است که چند محور اصلی دارد. در قانون پیشین بسیج سازندگی آمده است که نهادهای اجرایی مجازند که پروژه‌های محرومیت‌زدایی عام‌المنفعه را به بسیج سازندگی و گروه‌های جهادی بسپارند که این موضوع در طرح اصلاحی قانون بسیج سازندگی به این صورت آمده است که دستگاه‌های اجرایی مکلف به این امر باشند. محور دوم نیز درباره نظم دادن به گروه‌های جهادی است تا کانالی ویژه برای تنظیم برنامه‌های آنها و نیز جمع‌آوری کمک‌های نهادها و دستگاه‌های مختلف وجود داشته باشد.
در این زمینه سامانه‌ای ویژه برای گروه‌های جهادی با نام «اطلس جهادی» ایجاد شده است و مجوز تشکیل این‌گروه‌ها از سوی بسیج سازندگی صادر می‌شود. همچنین، حساب حقوقی ویژه‌ای برای گروه‌های جهادی در نظر گرفته شده است تا مردم بتوانند کمک‌های خود را به راحتی در اختیار آنها قرار دهند. امروز بیش از ۴۲ هزار گروه جهادی مشغول خدمت‌رسانی به محرومان کشورند.
محور سوم و مهم طرح اصلاح قانون بسیج سازندگی مربوط به حمایت از گروه‌های جهادی در مواردی همچون بیمه، درمان، محسوب شدن به عنوان شهید خدمت، ایثارگر و برخورداری از مزایای سایر مؤسسات و نهادهای مردمی است. البته موضوع احتساب جان‌باختگان جهادی به عنوان شهید را بنیاد شهید بنا به دلایلی نپذیرفت، اما در پی هماهنگی با ستاد کل نیروهای مسلح و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مقرر شد جهادگرانی که جان خود را در راه جهاد و خدمت به محرومان تقدیم انقلاب اسلامی می‌کنند به عنوان شهید خدمت محسوب شوند.
جهادگران بدون دریافت کارت بسیج و ثبت‌نام و مراحل حضور در بسیج در زمان حضور در اردوهای جهادی و خدمت به محرومان بسیجی محسوب می‌شوند، یعنی چنانچه خدای ناکرده اتفاقی برای جهادگران افتاد، بسیجی محسوب خواهند شد. این طرح در کمیسیون امنیت مجلس شورای اسلامی با رأی بالایی به تصویب رسید و هم‌اکنون نیز در هیئت‌رئیسه مجلس بوده و در انتظار اعلام وصول برای تصویب در صحن علنی مجلس است. امیدواریم هیئت‌رئیسه مجلس به زودی این طرح را اعلام وصول کند و مراحل تصویب نهایی آن به خوبی طی شود.
طرح احیای جهاد سازندگی، که با روی کارآمدن دولت سیزدهم مطرح شد، در چه مرحله‌ای است؟
جهاد سازندگی دارای دو بال تفکر و مأموریت جهادی است. در بحث مأموریت جهادی با دولت هم‌نظر هستیم که انسجامی در محرومیت‌زدایی از روستاها وجود ندارد، اما در بحث جریان جهادی اعتقاد داریم که نباید دولتی شود. مجموعه بسیج سازندگی تاکنون هیچ دخالتی در ساختار گروه‌های جهادی نداشته و این گروه‌ها تمامی برنامه‌های خود همچون انتخابات مجمع سراسری گروه‌های جهادی را بدون دخالت دولت یا نهاد دیگری انجام می‌دهند. با هماهنگی‌ها و پیگیری‌هایی که با دولت انجام شد، رئیس‌جمهور نیز به این موضوع واقف‌اند و بر مردمی بودن جریان جهادی تأکید دارند. مسئله اصلی در این زمینه اقتصاد روستا و روستاییان است، اما برای انسجام روستاها و نهادهای اجرایی نیاز به شورا بود و به همین دلیل تشکیل «شورای جهاد سازندگی و عشایر» با عضویت نهادها و مؤسسات مختلف، وزارتخانه‌های مرتبط و برخی اشخاص حقیقی تصویب و تأیید شد و در حال حاضر در حال طی کردن مراحل اجرایی در امور استخدامی کشور است.
همچنین، به احتمال فراوان دبیرخانه این شورا، که ریاست آن برعهده رئیس‌جمهور است، معاونت مناطق محروم ریاست‌جمهوری خواهد بود. بنابراین، با تشکیل شورای جهاد سازندگی و عشایر، ساختار و تشکل جدیدی شکل نگرفته و گروه‌های جهادی بدون ایجاد ساختاری متفاوت و تشکلی جدید، برنامه‌های خود را همچون گذشته اجرا می‌کنند.
بسیج سازندگی چه برنامه‌ها و رویدادهایی را پیش رو دارد؟
برگزاری مجمع ملی و مرکزی جهادی ویژه گروه‌های جهادی در اسفند سال جاری همراه با برپایی کارگاه‌های توانمندسازی جهادگران و انتخابات مجمع ملی گروه‌های جهادی، که هر دو سال یکبار برگزار می‌شود و بزرگترین رویداد جهادی کشور است، از جمله برنامه‌های پیش روی بسیج سازندگی است. همچنین، راه‌اندازی ۹۲ قرارگاه جهادی و عملیاتی از دیگر برنامه‌های بسیج سازندگی بود که انجام شد و برنامه عملیات مشترک این قرارگاه‌ها نیز در ایام نوروز سال بعد اجرا خواهد شد. علاوه بر این، به مناسبت تأسیس بسیج سازندگی در هفدهم اردیبهشت، بزرگترین رزمایش جهادی با حضور ۱۴ هزار گروه جهادی و بالغ بر ۲۰۰ هزار نفر از جهادگران به مدت ۱۰ روز برگزار می‌شود که طی آن جهادگران در عرصه‌های مشخص به هر شهرستانی وارد می‌شوند و به خدمت‌رسانی به مردم محروم می‌پردازند.
همچنین، چندی پیش حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی، رئیس ستاد اقامه نماز، توصیه‌ای قرآنی برای جهادگران داشتند که در کنار فعالیت‌های خود در عرصه محرومیت‌زدایی، به یک واجب فراموش‌شده یعنی تفسیر قرآن بپردازند. بسیج سازندگی در راستای انجام وظایف خود و تعامل با نهادهای دیگر قرارگاه‌های نهادی مشترکی را با دستگاه‌های مختلف ایجاد کرده که یکی از آنها در همکاری با دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی برپا شده و با آغاز فعالیت آن، ستاد مشترکی برای اجرای برنامه‌های مختلف قرآنی ایجاد شده است تا جهادگران در کنار خدمات خود به محرومان، به امور قرآنی از جمله تفسیر نیز اهتمام ورزند.